راهنمای انواع لباس‌های مقاوم در برابر آتش (FR)

مقدمه

لباس‌های مقاوم در برابر آتش (FR) به لباس‌هایی گفته می‌شود که برای محافظت از افراد در برابر خطرات ناشی از آتش‌سوزی طراحی شده‌اند. این لباس‌ها معمولاً از پارچه هایی با الیاف طبیعی مانند پنبه و پشم ساخته می‌شوند که در مقایسه با الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر، دیرتر مشتعل می‌شوند. همچنین برخی از الیاف خاص مانند نومکس یا مداکریلیک به‌طور ذاتی در برابر شعله مقاوم هستند و در تولید لباس‌های FR کاربرد دارند. در برخی موارد، الیاف طبیعی نیز با مواد شیمیایی خاصی فرآوری می‌شوند تا خاصیت ضدحریق پیدا کنند.

کاربردهای اصلی لباس‌های FR

لباس‌های FR برای محافظت در برابر سه خطر عمده طراحی شده‌اند:

• کارهای داغ: مانند جوشکاری، لحیم‌کاری، سنگ‌زنی و برش‌کاری که احتمال جرقه یا شعله در آن‌ها بالاست.
• محیط‌های انفجاری (DESEAR): محیط‌هایی با ریسک آتش‌سوزی ناگهانی یا انفجار.
• خطر قوس الکتریکی (Arc Flash): مخصوصاً در محیط‌هایی با تجهیزات ولتاژ بالا که احتمال جهش حرارتی وجود دارد.

استانداردهای بین‌المللی برای لباس‌های مقاوم در برابر آتش

لباس‌های مقاوم در برابر آتش باید با استانداردهای مشخصی تطابق داشته باشند تا عملکرد ایمنی مطلوبی ارائه دهند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

1. EN ISO 11612 – مقاومت در برابر حرارت و شعله

این استاندارد الزامات مربوط به گسترش محدود شعله، مقاومت حرارتی و پاشش فلز مذاب را مشخص می‌کند و بیشتر در صنایع دارای ریسک بالا مانند DESEAR و ATEX مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2. EN ISO 14116 – گسترش محدود شعله (شاخص 1 تا 3)

این استاندارد تضمین می‌کند که پارچه پس از حذف منبع حرارت به سوختن ادامه ندهد. شاخص‌های بالاتر (2 و 3) ایمنی بیشتری دارند و برای لباس‌های دو تکه توصیه می‌شوند.

3. EN ISO 11611 – لباس مناسب جوشکاری

لباس‌هایی که طبق این استاندارد طراحی می‌شوند، از فرد در برابر خطرات خاص جوشکاری مانند پاشش فلز، تماس با شعله و گرما محافظت می‌کنند.

4. IEC 61482-2 – حفاظت در برابر قوس الکتریکی (ARC Flash)

این استاندارد برای فعالیت‌هایی با احتمال قوس الکتریکی تدوین شده است. انرژی حاصل از ARC می‌تواند دمایی بالغ بر ۱۹۰۰۰ درجه سانتی‌گراد ایجاد کند که خطرات جدی برای کارکنان دارد.

انواع لباس‌های مقاوم در برابر آتش

• لباس‌های یکسره (سرهمی): مناسب برای مشاغل صنعتی سنگین ، مکانیکی؛ حفاظت کامل‌تر اما تهویه کمتر.
• لباس‌های دو تکه: راحت‌تر و قابل‌تنظیم برای محیط‌های گرم؛ امکان لایه‌برداری در شرایط آب‌وهوایی مختلف.
• لباس‌های ترکیبی با محافظت چندگانه: برخی لباس‌های FR علاوه بر مقاومت حرارتی، ویژگی‌هایی مانند دید بالا (Hi-Vis) یا مقاومت در برابر مواد شیمیایی نیز دارند.

استانداردهای مکمل ایمنی درلباس‌های مقاوم در برابر آتش

EN 20471 – لباس‌های دید بالا

برای افزایش دید در محیط‌های کم‌نور، لباس‌ها با نوارهای شبرنگ و رنگ‌های فسفری طراحی می‌شوند.

EN 13034 – مقاومت در برابر پاشش مواد شیمیایی

در محیط‌هایی که خطر پاشش مواد شیمیایی وجود دارد، از این لباس‌ها استفاده می‌شود که خاصیت ضد نفوذ شیمیایی دارند.

نکات کلیدی در نگهداری از لباس‌های مقاوم در برابر آتش

• از تماس لباس با روغن، مواد اشتعال‌زا یا گریس صنعتی خودداری شود.
• دستورالعمل شستشو را با دقت رعایت کنید؛ شستشوی با دمای بالا یا شوینده‌های نامناسب می‌تواند عملکرد حفاظتی را کاهش دهد.
• لباس‌های آسیب‌دیده یا کهنه باید به‌موقع تعویض شوند تا سطح ایمنی حفظ گردد.

جمع‌بندی نهایی

لباس‌های مقاوم در برابر آتش (FR) یکی از ارکان اصلی ایمنی فردی در صنایع پرخطر محسوب می‌شوند. انتخاب مناسب نوع لباس، رعایت استانداردهای بین‌المللی و نگهداری صحیح از آن‌ها، نه‌تنها موجب کاهش ریسک حوادث می‌شود، بلکه بهره‌وری نیروی کار و اطمینان شغلی را نیز افزایش می‌دهد.
در محیط‌های صنعتی، ساختمانی، نفت، گاز، پتروشیمی و به‌ویژه در صنعت برق، استفاده از لباس‌های FR دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه ضرورتی برای حفظ جان کارکنان و ارتقای سطح ایمنی محیط کار است